Naar aanleiding van de bevindingen van professor Jimmy Bell uit Engeland (Gooi- en Eemlander, Rien Floris, 29 september 2015) lijkt het op de weegschaal staan en het meten van de buikomvang een zinloze bezigheid te zijn geworden. Ook dikke billen zeggen niets over de hoeveelheid visceraal vet in je lijf. En juist dáár schuilt het grote gevaar volgens Jimmy Bell…!

Te veel visceraal vet kan gevaarlijk zijn voor je gezondheid. Wat is het en waarom kan het gevaarlijk zijn? Derk Jan van Brummen, arts voor integrale geneeskunde, schreef in 2014 over visceraal vet op de website van Slim Vitaal het volgende artikel.

Wat is visceraal vet?

Visceraal vet, ook wel buikvet, orgaanvet of (intra-)abdominaal vet genoemd, zit in de buikholte. In de buikholte zitten ook de meeste ingewanden: de maag, lever en galblaas, milt, alvleesklier, darmen, urineblaas en bij vrouwen de baarmoeder en eierstokken. We moeten een bepaalde hoeveelheid visceraal vet hebben, want het functioneert bijvoorbeeld als een ‘stootkussen’ voor kwetsbare organen en als opslagplaats voor overtollige glucose.

Visceraal vet is anders dan het vetweefsel dat direct onder de huid zit – het zogenoemde subcutis (dat ook bestaat uit bloedvaten en zenuwen) – en anders dan intramusculair vet, dat in ons vlees en onze spieren zit. Bij overtollig visceraal vet hoopt het zich in de buikholte op en vormt daar een taaie of semi-vloeibare substantie.

Meestal wordt de vorming van visceraal vet zichtbaar rond de middelbare leeftijd. Je wordt zwaarder en het vet zit vooral in de buikzone. Vet in de dijen en billen is geen visceraal vet. Maar ook niet alle vet in de buik is visceraal vet. Over het algemeen is het vet van het ‘buikje’ dat je met je handen kan pakken geen visceraal vet, maar subcutis, onderhuids vet. Dat is ook vervelend, vooral in zwembroek of bikini, maar minder reden tot zorg dan visceraal vet.
Subcutis, onderhuids vet, maakt het onderlichaam peervormig. Visceraal vet maakt het appelvormig. Er wordt behoorlijk wat onderzoek gedaan naar de vraag wanneer er zich overtollig visceraal vet ontwikkelt; is het erfelijk en/of hormonaal bepaald? Is er een samenhang met overgewicht, en zo ja, welke?

Wat ook de antwoorden op deze vragen zijn: visceraal vet zit veel dieper in het lichaam dan subcutis en ontwikkelt zich onzichtbaar. Het vult de ruimte op tussen onze buikorganen. Te veel visceraal vet kan gevaarlijk zijn.

De gevaren van te veel visceraal vet

Aan visceraal vet worden metabole verstoringen en een verhoogd risico op cardiovasculaire ziekte en type 2 diabetes toegeschreven. Bij vrouwen wordt het ook geassocieerd met borstkanker en aandoeningen van de galblaas.

Uit onderzoek blijkt dat vetcellen – in het bijzonder viscerale vetcellen – biologisch actief zijn. Je kunt dit vet beschouwen als een endocrien orgaan of klier die hormonen en andere stoffen produceert die onze gezondheid diepgaand kunnen beïnvloeden. Hoewel nog niet duidelijk is welke hormonen een rol spelen en hoe dit precies werkt, is duidelijk dat overtollig lichaamsvet, vooral visceraal vet, de normale balans en de werking van deze hormonen verstoort.

Onderzoekers hebben ook ontdekt dat visceraal vet bepaalde immuunsysteem stoffen produceert, de zogenoemde cytokines (bijvoorbeeld tumor necrosis factor en interleukine-6), die het risico van cardiovasculaire ziekte kunnen vergroten. Van deze en andere biochemische stoffen wordt vermoed dat zij schadelijke effecten hebben op de gevoeligheid van cellen voor insuline, bloeddruk en bloedstolling.

Een belangrijke reden waarom overtollig visceraal vet zo schadelijk is, is dat het vet in de buurt ligt van de leverpoortader, die het bloed van de darmen, maag, milt, alvleesklier en blaas naar de lever transporteert. Stoffen die vrijkomen door visceraal vet, met inbegrip van vrije vetzuren, komen in de poortader en worden getransporteerd naar de lever, waar ze de productie van lipiden in het bloed kunnen beïnvloeden. Visceraal vet wordt in direct verband gebracht met hogere totale cholesterol en LDL (slechte) cholesterol, lagere HDL (goed) cholesterol en insulineresistentie.

Insulineresistentie betekent dat de spieren en de levercellen van je lichaam niet adequaat reageren op normale insulineniveaus, het hormoon dat door de alvleesklier wordt aangemaakt en dat ervoor zorgt dat glucose in de lichaamscellen worden opgenomen​​. Hierdoor stijgt de glucosespiegel in het bloed, en neemt het risico op diabetes toe.

Hoe weet ik of ik te veel visceraal vet heb?

Zoals al eerder vermeld, wil een ‘buikje’ niet direct zeggen dat je te veel visceraal vet hebt. Maar uiteraard is overgewicht en een dikke buik wel een belangrijke aanwijzing. Bij een buikomvang boven 80 cm voor vrouwen en 94 cm voor mannen is er vrijwel zeker sprake van te veel visceraal vet.

Nog niet zo lang geleden was de enige methode om te beoordelen of er sprake is van te veel visceraal vet een CT-scan. Maar gelukkig zijn er inmiddels diverse innovaties geweest om ook zelf vrij eenvoudig te meten hoeveel visceraal vet in je buikholte zit. Zo is er bijvoorbeeld de Body Composition Analyzer

De hoeveelheid visceraal vet wordt uitgedrukt in een cijfer. Een waarde van 1 t/m 12 is gezond. Vanaf 13 wijst het op een te hoog gehalte visceraal vet, waarbij de maximale waarde 59 is.

Visceraal vet bestrijden

Het goede nieuws is dat visceraal vet vrij gemakkelijk te bestrijden is met lichaamsbeweging en de juiste voeding. Dit heeft ook bijkomende voordelen, zoals een lagere bloeddruk en een gunstiger cholesterolgehalte. En… het vermindert ook het ‘buikje’!

Dus wat kunnen we doen tegen visceraal vet en tegelijk dat buikje wegwerken? Heel veel, zo blijkt. Je gewicht onder controle houden en meer specifiek het bestrijden van visceraal vet begint met regelmatige, matig intensieve lichaamsbeweging – tenminste 30 minuten per dag (en eventueel tot 60 minuten per dag). Van krachttraining werd tot zeer recent nog gedacht dat het zou helpen bij het bestrijden van visceraal vet. Maar hoewel krachttraining en vooral specifieke buikoefeningen, zoals sit-ups, de buikspieren strakker kunnen maken, bestrijdt het visceraal vet niet. Hiervoor is cardiotraining nodig, de training waarbij je je uithoudingsvermogen traint. Bij cardiotraining en cardio fitness train je op 55 % tot 75% van je maximale hartslag. Om je maximale hartslag te bepalen kun je de volgende regel nemen: 220 – je leeftijd = je maximale hartslag.

De juiste voeding is ook belangrijk. Let op je portiegrootte en eet vooral complexe koolhydraten (fruit, groenten en volkoren granen). Dus eet geen witte rijst, maar bruine rijst, eet volkoren pasta in plaats van witte pasta en bruin brood in plaats van wit brood. Het vervangen van verzadigde vetten en transvetten met meervoudig onverzadigde vetten kan ook helpen. Mijd zo veel mogelijk suiker (snel opneembare koolhydraten), vooral ook in allerlei sportdrankjes en frisdranken.

Zorg ook voor een goede nachtrust. Er is aangetoond dat bij minder dan 5 uur slaap per nacht het lichaam 10x sneller visceraal vet opbouwt.

Stress zorgt voor de aanmaak van cortisol, een stresshormoon. Dit hormoon kan zorgen voor de opslag van extra visceraal vet. Bestrijd stress dus gericht, bijvoorbeeld door yoga, sport of voldoende rust.

Wetenschappers doen ook onderzoek naar de mogelijkheden visceraal vet te bestrijden met medicijnen. Zo hebben studies van het medicijn sibutramine (dat bij obesitas en overgewicht wordt voorgeschreven) aangetoond dat het grootste effect ervan is op visceraal vet. Ook van het (inmiddels verboden) medicijn rimonabant (Acomplia ®) is aangetoond dat het leidde tot een bescheiden vermindering van de ophoping van vet in de taille.

Maar alle deskundigen zijn het erover eens dat visceraal vet het best kan worden bestreden door voldoende beweging en juiste voeding.

 “Je moet bewegen, maar staand werken is ook heel goed. Mensen die veel staan, hebben veel minder visceraal vet’’.

Maar het gaat om meer. Nog even op een rijtje:

·       dagelijks minimaal 30 minuten bewegen

·       cardiotraining

·       complexe koolhydraten eten

·       meervoudig onverzadigde vetten eten

·       zorg voor een goede nachtrust

·       vermijd stress